Inhalt

Kopfregest:

Erzbischof Heinrich wird während des allgemeinen Konzils durch den Einfluss des Kaisers Friedrich auf Befehl des Papstes Eugen III. von zwei Kardinallegaten abgesetzt.

Vollregest:

Heinricus Mag. aeus iniquo iudicio deponitur, et eodem anno moritur. Contin. Claustroneob. secund. in: MGH SS 9, 615;

Heinricus archiepiscopus Moguntinus ex precepto Eugenii pape depositus est et Arnoldus cancellarius electus est. Ann. St. Petri Erphesf. in: MGH SS 16, 21;

Missi sunt eodem tempore ab Eugenio duo cardinales Gregorius et Bernardus, qui sinente rege magna operati sunt in regno. Qui generale concilium apud Wormaciam in pente coste, presente rege et multis principibus regni episcopis et abbatibus et omni ecclesia Mogontina, celebraverunt. Illic Heinricus Mogonciensis aeus, qui non erat preliator, sed in servitio Christi augmentando clericisque ordinandis et aliis spiritalibus rebus presulem decentibus mansuetus ecclesie plantator et rigator, ob inutilitatem secundum judicium dumtaxat humanum depositus, divertit Enbike etc. Ann. Palid. in: MGH SS 16, 87;

Heinricus Mogontinus aeus a legatis domni apostolici deponitur, cui successit Arnoldus cancellarius. Ann. Magdeb. l. c. 191.

Heinricus Mogontinus aeus instinctu et voluntate regis depositus est a duobus cardinalibus Gregorio et Bernardo. Ann. Colon. max. in: MGH SS 17, 764 u. Böhmer, Fontes III. 427;

Atrex in proximo pascha Babenberg coronam gestans, duos cardinales, videlicet Bernhardum presbyterum et Gregorium diaconum, ad depositionem quorundam episcoporum ab apostolica sede destinatos, secum habuit. Proximum dehinc pentecosten Wormatiae ferians, Heinricum Maguntinae sedis archiepiscopum, virum pro distractione ecclesiae suae frequenter correptum nec correctum per eosdem cardinales deposuit. Ottonis Frising. ep. Gesta Friderici Imp. Lib. II. in: MGH SS 20, 394 (vergl. Nohlmanns, Vita Arnoldi de Selenhofen 19. note 3. und Grotefend, Der Werth der gesta Friderici. 47.);

Henricus aeus Mog. in penthecoste ex precepto Eugenii pape depositus est. Ann. Disib. in: Böhmer, Fontes III, 213 u. MGH SS 17, 28;

Rex curiam in octava penthecostes cum duobus cardinalibus Gregorio ac Bernhardo magnoque Conventu abbatum ac prepositorum Mogonciensis archiepiscopatus apud Wormaciam habuit, ibique Heinricum Mogontinum antistiten deposuit. Chron. Sampetrin. ed. Stübel in: Gqq. d. Prov. Sachsen. I, 29;

Heinricus Mog. aeus a cardinalibus Bernardo et Gregorio deponitur. Chron montis sereni. in: MGH SS 23, 149;

Quid vero ex deposicione atque abiectione huius viri reverendis simi ecclesia Moguntina consecuta sit, ex post in brevi patuit, et in aliis ecclesiis sepius ostensum est. Et nota, quod Moguncia, que hunc pium atque mansuetum virum atque patrem pacis abiecit ac habere recusavit, qui bella noluit, sanguinem humanum fundere horruit et ideo carnalibus atque pomposis displicuit. O Moguncia, quid fecisti quidve devenisti! O Moguncia, piissimum atque legittimum patrem abiecisti; quid vero invenisti, ut satis iam patebit in sequentibus pontificibus, quomodo et qualiter se habuerunt, qualem fructum in eis atque consolacionem, tucionem atque instructionem saltem salutis eterne invenisti. Histor. (Ann.) Reinhardsbr. ed. Wegele. in: Thür. Geschqq. I, 322.

In bezug auf die Absetzung Heinrichs lässt die Vita Arnoldi, des Nnachfolgers Heinrichs, denselben sagen: Quod autem emuli mei maledictionis ac impietatis persone mee notam infligunt, asserentes: me prebuisse materiam, qua felicis memorie predecessor meus Heinricus Maguntinus antistes a sui presulatus decidisset honore, Deus qui absconditorum est cognitor novit, quod in hoc scelesto et nefario verbo in nullo michi conscius sum. Nec ulla reatus inputatio meam in hac re conscientiam stimulat, nisi quia ille bonus homo ‒ cum in sententie penderet articulo, actoribus pro dilapidatione ecclesie et obedientie transgressione acriter in ipsum agentibus, nec haberet quod rationabiliter proponeret ‒ nitebatur, ut adversus veritatem sibi assisterem. Quod quia fas non erat manifeste veritati occurrere pertinaciter, nec salva Dei gratia aut tuto honore meo id facere quibam, imposuit mihi cum suis nomen calumpnie: quod honoris et dignitatis sue sibi supplantationem fecissem. Quod sicut est Deo et hominibus odibile, ita et a cogitatione mea et opere est prorsus extraneum. Böhmer, Fontes III, 274 u. Jaffé, Mon. Mog. 611.

Einen ausführlichen, in seinen Einzelheiten aber wohl kaum zuverlässigen Bbericht über die Absetzung Heinrichs enthält Christiani Chron. Mogunt. Igitur cum, sicut jam supra dictum est, sic pontifices se haberent et clericalis disciplina optime servaretur, ita ut plebes clero, clerus praelatis obedientiam et reverentiam exhiberent, invicem honorantes, invicem deligentes, praesidente tunc quodam Henrico archiepiscopo, viro utique pacifico et benigno ac multis virtutibus dotato, diabolus, qui hoc ferre non valebat, ipsi venerabili viro, quia veritatis ac pacis amator erat, lites et incommoda excitavit. Nam, quia semper ei erat cordi, ut clerus honore debito gauderet, populus justitia regeretur, terra pace publica exultaret, ecce accusatur apud papam: quod somnolentus et inutilis haberetur. Quod vir venerabilis ut cognovit, solemnes nuncios pro sua excusatione ad summum pontificem decrevit protinus destinare. Misit ergo omnium suorum secretissimum cognitorem, quendam Arnoldum clericum, quem ipse archiepiscopus ad praeposituram maiorem promoverat iam recenter, tan quam eum, qui non posset esse immemor beneficii tam noviter consecuti; et propterea eidam jam praeposituram sancti Petri etiam contulerat, insuper et camerarium constituit civitatis Maguntinensis. Erat autem idem Arnoldus miri ingenii et facundie atque congestor pecuniae infinitae. Is itaque veniens ad curiam Romanam, pontificatumque ambiens Maguntinensem, primum sibi cardinales pecunia favorabiles acquisivit. Deinde, duos specialiter pecunia corrumpens, qualiter de sua propria promotione ageret et postmodum consummaret, cum illis familiarius pertractabat. Tandem, ab illis instructus et de se certificatus, coepit in suum dominum accusationis iacula dirigere, quem venerat excusare. Breviter, tantum in sua processit audacia, ut duos legatos destinari peteret, hujus rei cognitores et judices. Obtinuitque eosdem duos, quos corruperat. Tandem tractu temporis multa intervenerunt facta, qui sicut scribentibus essent onerosa ita legentibus tediosa. Veniunt ergo legati Wormaciam. Henricus episcopus citatus comparet; nihil praetendere poterat prose, quod admittere vellent iudices sive legati supra dicti. Praesidentes autem iudicio in loco, qui Neuhusen vocatur, Henricum laudabilem virum ab episcopatu amovent Maguntinensi; Arnoldum substituunt. Dicebatur autem, quod Fridericus imperator huic negocio assensum praebuerit, sed occultum. Venerabilis vir Henricus, tam manifesta perversitate turbatus, ipsos perversos alloquitur in hunc modum: Si ad sedem apostolicam appellerem contra vestrum iniquum processum, papa forsan ipse nihil amplius attentaret, et nihil mihi accresceret nisi labor corporis, amissio rerum et afflictio spiritus et evisceratio mentis et evacuatio gratiae. Appello ergo ad dominum Jesum Christum, tanquam iudicem iustissimum. Vos cito ad eius tribunal, ibi mihi coram summo iudice responsuros. Non enim iuste nec secundum Deum, sed mercede corrupti, sicut placuit, iudicastis. At illi: Cum tu praecesseris, nos sequemur. Haec autem ridentes et deridentes dixerunt. Acta sunt haec anno gratiae MCLI.

Bei der Schilderung der Zustände des Mainzer Bistums im Jahr 1165 kommt Christian noch einmal auf die Absetzung Heinrichs zurück, indem er sagt: Sic ergo iterum ecclesia Maguntinensi patris spiritualis est solatio destituta. Non erat, qui clericos in ipsa dioecesi ordinaret, chrisma consecraret, poenitentes admitteret, moniales velaret, capellas et ecclesias consecraret. Haec omnia mala ob venerabilis Henrici ab episcopatu amotionem, cuius supra memoriam fecimus, pullularunt. O misera ecclesia Maguntinensis, quid pateris? O lugubre et amarum poculum, quod tibi ira Dei miscuit ad potandum. Böhmer, Fontes II, 258 u. 265 u. Jaffé, Mon. Mog. 683 u. 693.

Quellenansicht

Keine

Metadaten