Böhmer/Will, Regesten (706-1288)

5045 Quellen in dieser Liste. Sie sehen die Quelle 857.

BW, RggEbMz 17 Nr. 173

Datierung: 23. Februar 1011

Quelle

Ohne Aussteller, Empfänger und Empfangsort

Archiv: Böhmer/Will, Regesten

Inhalt

Kopfregest:

Erzbischof Willigis stirbt.

Vollregest:

Willegisus Mogotiensis aeus obiit. Ann. Colon. in: MGH SS 1, 99;

Obiit Willigisus Mog. aeus. Ann. Wirzib. in: MGH SS 2, 242;

Obiit Willigisus aeus etc. Ann. Quedlinb. in: MGH SS 3, 80;

Willigisus Mogontiae aeus obiit. Lamb. Ann. l. c. 93;

His etiam temporibus Willigisus Mogontinus metropolitanus ad Christum migravit. Ann. Hildesh. l. c.

Willigisus Mogontiensis aeus obiit. Ann. August. l. c. 124;

Willegisus aeus obiit. Ann. Einsidl. l. c. 144;

His ita se habentibus idem aeus quinto postea anno, plenus dierum et bonorum etiam operum, ad Christum migravit 6 kal. Martii. Thangmari Vita Bernwardi ep. in: MGH SS 4, 778;

Villigisus aeus obiit. Ann. Ottenbur. in: MGH SS 5, 5;

Willigisus Mog. aeus obiit. Herim. Aug. Chr. l. c. 119; 1011.

Willigisus aeus Mogontinus obiit feria 6, 7 kal. Mart. Mariani Scotti Chron. in: MGH SS 5, 555;

Willeghisus aeus obiit a. 1011, 7 kal. Mart. Nomina fratrum nostr. aeorum. Vor dem Chron. Hildesh. in: MGH SS 7, 847;

Willigisus aeus sedit annos 35, menses 6, dies 6, obiit 1011. Cat. episc. Mog. in: Böhmer, Fontes III, 3 u. Jaffé, Mon. Mog. 3;

VII kal. Mart. Willigisus aeus 1011. Kal. necrol. B. M. V. in monte Fuld. in: Böhmer, Fontes IV, 451;

Sequenti anno 7 kal. Mart. Willigisus Magontiensis aeus omni memoria dignissimus, episcopatus sui anno trigesimo sexto, post incendium monasterii Magontiensis honorifice ab eo constructi, quod 3 kal. Septembris accidit, secundo ad Christum migravit. Vita Meinwerci episc. in: MGH SS 11, 114;

Idem aeus (Willigisus) ex hoc mundo migravit, et celestis regni ianuas ut vere speramus post tam dignam satisfactionem intravit. Wolfherii Vita Godehardi ep. Vita Prior l. c. 185;

Qui (Willigisus) plenus dierum et bonorum etiam operum, ad Christum migravit. Wolfherii Vita Godehardi ep. Vita posterior. l. c. 205;

Willegisus Mog. aeus obiit. Ann. Disib. in: Böhmer, Fontes III, 179.

Zum Jahr 1010:
Willigis praesul obiit. Ann. Corb. in: MGH SS 3, 5. u. Jaffé, Mon. Corb. 37.

Todestag:
7 kal. Martii Willigisus aeus; 10 solidos de camera fratrum. Necrol. eccl. Mog. in Böhmer, Fontes III, 141. u. Jaffé, Mon. Mog. 723; 7 kal. (Mart.)

Uuillegisus aeus mog. ob. Necrol. Weissenb. in: Archiv f. Unterfranken. XIII, Heft III, 6. u. Böhmer, Fontes IV, 310;

7 kal. Mart. Willegisus aeus. Necrol. S. Michael. Hildesh. in: Leibnitz, SS. Rer. Brunsw. II, 104, commentiert von Mooyer. in: Vaterl. Archiv f. Niedersachsen. 1842. Heft IV, 409;

7 kal. Mart. Willighis aeus. Necrol. Hildesh. in: Leibnitz, SS. Rer. Brunsw. I, 763, commentiert von Mooyer. in: Vaterl. Archiv für Niedersachsen. 1840. Heft I, 62;

Willigisus aeus. 7 Id. Martii (9 März). Necrol. Fuld. in: Leibnitz, SS. Rer. Br. III, 766 (bei Schannat, Hist. Fuld. 478 u. nach ihm bei Böhmer, Fontes III, 159. steht fälschlich Id. Mart.). Im Kl. Präsenzlagerbuch des St. Victorstifts heißt es pag. 18 ad d. 7 kal. Mart. ob. Willegisus aeus hujus eccl. fundator, et datur presentibus carrata vini franci melioris de Lorche; item domini et confratres nostri ecclesie st. Stephani viginti sol. denar. mag. etc." Bodmann, Rheing. Alterth. 402 note b.

Begraben wurde Willigis in der St. Stephanskirche zu Mainz (qui etiam construxit monasterium sancti Stephani, ibique sepultus est. Ann. Disib. in: Böhmer, Fontes III, 178.), an deren altem Turm sich eine große, phrasenreiche Inschrift befand, die aber an vielen Stellen bis zur Unkenntlichkeit korrumpiert ist. Die meisten Abdrücke der älteren und neueren Zeit gaben den Text, welchen Volusius in dem Officium vetustissimum Willigisi. mitteilte. So Joannis, Rerum Mogunt. I, 457; Werner, Der Dom zu Mainz. I, 512; Ossenbeck, Vita Willigisi. 66; Euler, Willigis 3; Rhein. Antiquarius. II Abth. XVIII, 428 flgde. Nur Latomus, Catalog. aeorum Mog. in: Mencken, SS. Rer. Germ. III, 480, gibt einen Text, welcher von demjenigen bei Volusius erheblich abweicht und offenbar auf den nämlichen Ursprung zurückzuführen ist, wie die Rezension bei Guerrier (Officium et miracula sancti Willigisi. 39 u. 40.), die einer Handschrift aus St. Stephan entstammte. Dieselbe verdient zwar an vielen Stellen den Vorzug vor dem Text des Volusius, aber sie ist doch auch in hohem Grade korrumpiert und es weisen auch die beiden Drucke bei Latomus und bei Guerrier erhebliche Abweichungen unter sich auf. Es kann nicht unsere Aufgabe sein, hier eingehende Textkritik zu üben, wenn es uns auch wünschenswert erscheint, dass die rechte Kraft auch die nötige Muse dazu finde, um die jedenfalls interessante Inschrift in allen ihren Teilen verständlich zu machen und sie soweit als tunlich auf den ursprünglichen Wortlaut zurückzuführen.
Zu diesem Zwecke teilen wir den Text nach Volusius unter Nr. 1, den nach Guerrier unter Nr. 2 hier mit und verweisen auf unsere »Bemerkungen zu der Ausgabe des Officium vetustissimum Willigisi aus dem Jahre 1675.« in: Katholik. Jahrg. 1873, II Theil, 131 u. 132.
Beide Texte gibt auch Falkenstein, Thüring. Chronikka. II, 393.

1.
Saxoniae villae Stromingen filius ille
Nomine Willigisus: Antistes tunc bene visus
Moguntinensis: et amicus omnipotentis.
Qui rexit plane regnum satis imperiale.
De Schönburgque datus nobis Saxonia natus.
Strenuus et largus, humilis, justus fuit Argus.
Stephanicum in monte templum facit hoc bene sponte.
Thuringis Derlam fecit, Jecheburque Valernam.
Urbe moguntina sunt aeris et ostia bina,
Ad gradus valvas Matris Christi dedit ambas.
Templum Victoris quod struxit, stat ibi foris.
Pontem construxit apud Aschaffburg, bene duxit
Ac pontem per Nahe: miles transit quoque verna,
Et bene necesse prope Bing Mäusen dedit esse.
C novies pono, tunc Antistitem tibi dono:
His septemque dabis, et septuaginta notabis.
Fama datur justa, regnavit sex bene lustra.
Sex in conjunge, numerum tu cernis abunde.
M X. I. Christe, decessit Episcopus iste.
Matthiae festo tumulatus erat, memor esto.
Veris constanter, sed humiliter, io dubitanter
Hic est tumbatus penes altare Ille Beatus.
Stephanico templo requiescit et ipse memento.
Nunc sunt effossa sua dignanter satis ossa,
Casula de tumba relevata fuit bene munda.
Presbyter ornatur qua, quando missa paratur.
Divina laude constat flamen sine fraude.
Nunc benefactoris sit Christus in omnibus bonis.[a] 
Sic transit flamen. Nunc dicat quilibet Amen.

2.
Dominus Willigisus antistes hic bene visus
Moguntinensis et episcopus[b] Omnipotentis
Tunc rexit plane regnum satis imperiale,
De Schonek[c] datus nobis, Saxonia natus.
Strenuus et largus, humilis, justus fuit Argus.
Stephanico monte templum hoc fecit bene sponte,
Templum Victoris sic struxit, stat ibi foris.
Thuringis[d] Ternam delubrum, Jechburgque Valernam,
Ad Gradus valvas Matris Cristi fecit[e] ambas.
In Moguntina sunt erea ostia bina.
Pontem construxit, apud Aschaffenburg bene duxit,
Ac[f] pontem per Na, miles transit, quoque verna,
Est ibi necesse prope Pinguensem dabis esse.
C. novies[g] pone, tunc antistitem tibi dono.
His septemque dabis et septuaginta notabis.
Fama datur justa, regnavit sex quoque lustra.
M. sex,[h] o Criste, decessit episcopus iste.
Mathie festo tumbatus erat, memor esto.
Polis constanter cum Sanctis vivit ovanter,[i] 
Non arroganter, sed humiliter indubitanter.
Hic est tumbatus penes altare beatus.[j] 
Stephanico templo requiescit, rite memento.
Sunt nunc effossa sua dignanter satis ossa.
Casula de tumba resumpta fuit bene munda.
Presbyter ornatur, ad missam casula datur.
Divina laude constat flamen sine fraude.
Merces factoris sit Christus in omnibus horis.
Sic transit flamen, ut[k] quilibet hic dicat Amen.

Bodmann macht in sein auf der Stadtbibliothek zu Mainz befindliches Exemplar von Joannis R. Mog. I, 458 folgende Bemerkung: »Ejus (Willigisi) caput inclusum est obserrato reservaculo in monumento B. Willigisii, quod extat ad cornu evangelii, illudque manu tractavi 1796 m. Aug. sieht ganz braun als wie mit einem Firniss überzogen aus; Willigis hatte einen kleinen Kopf und muss proportionirlich ein kleines Männchen gewesen sein. Als ich a. 1806. 9. Januar mir durch den Glöckner abermal diesen Kopf zeigen liess, fand ich, dass die Stiftspfaffen solchen bei ihrem Abzuge mitgenommen und dafür einen dicken grossen abscheulichen Kopf ohne zähne und ungefirnisset hinein gestellt haben; auch war Willigisi Grab sub pede monumenti ejus eingesunken, dass man glauben muss, dass sie auch dieses noch um die allenfalsige Reste der Gebeine exspoliirt haben. Bnn.« Abgedruckt bei Schaab, Gesch. d. Stadt Mainz. II, 324 Note.

In sein ebenfalls auf der Stadtbibliothek zu Mainz befindliches Exemplar von Guden, C. d. II, 817 machte Bodmann den Eintrag: »Er war grad vor dem Monumento Wllligisiano in Ecclesia St. Stephani ad ejus pedes begraben.«

Den Artikel »Zur Geschichte der Verehrung des hl. Willigis.« im Katholik. 1871 I, 499 flgde. schließt Falk mit einer Bemerkung über die Reliquien des hl. Willigis, welche aus dem von Loth aufgestellten Stiftsinventar entnommen ist: »Venerabile caput et corporis exuviae B. Willigisi archiepiscopi et primi principis electoris Moguntini, fundatoris ecclesiae S. Stephani in ea sepulti, et e tumba cum veneranda casula elevati extant in viridato reliquiario sive cista viridi colore depicta.«

Fußnotenapparat:

[a] Alle anderen drucke haben "horis".
[b] Latomus: amicus
[c] Schönecks
[d] Thurungus Dürlau fecit, Inchburgque valernum
[e] dedit
[f] Pontem per Nahe
[g] nonies pono
[h] MXI.
[i] laetanter
[j] ille Beatus
[k] quilibet hic dicit, Amen.

Quellenansicht

Keine

Metadaten

Personenindex

Zitierhinweis:

BW, RggEbMz 17 Nr. 173, in: Die Regesten der Mainzer Erzbischöfe, URI: http://www.ingrossaturbuecher.de/id/source/11204 (Zugriff am 28.03.2024)